Son bilimsel çalışmalar, zona (herpes zoster) aşısının yalnızca cilt enfeksiyonlarını önlemekle kalmadığını, aynı zamanda yaşlı bireylerde demans gelişme riskini de önemli ölçüde azalttığını ortaya koydu. Araştırmaya göre, zona aşısı olan bireylerde Alzheimer dahil olmak üzere demans türlerine yakalanma oranı %20’ye kadar düşüyor.
Demansa Karşı Yeni Bir Koruyucu: Zona Aşısı
Daha çok ileri yaş grubunu etkileyen ve sinir sistemini hedef alan demans, günümüzde milyonlarca insanın yaşam kalitesini düşüren ciddi bir sağlık sorunu. Alzheimer hastalığı başta olmak üzere birçok türü bulunan demans, hâlâ kesin olarak tedavi edilemeyen nörodejeneratif bir durum olarak biliniyor.
Ancak yeni bir umut, zona aşısı aracılığıyla gündeme geldi. Özellikle 60 yaş üzerindeki bireylerde önerilen zona aşısının, sinir sistemi üzerinde sağladığı koruma sayesinde demans gelişimini yavaşlatabileceği ya da tamamen önleyebileceği tespit edildi.
Araştırma Sonuçları Ne Diyor?
İngiltere ve Galler’de yürütülen kapsamlı bir gözlemsel çalışmada, 70 yaş üzerindeki 300 bini aşkın birey 10 yıl boyunca takip edildi. Araştırma sonucunda, zona aşısı yaptıran bireylerin demansa yakalanma oranlarının, aşı olmayan gruba göre ortalama %20 daha düşük olduğu belirlendi.
Öne çıkan bulgular:
Zona aşısı olan bireylerde Alzheimer riski daha düşüktü
Vasküler demans vakalarında da azalma gözlemlendi
Etki, ilk dozdan itibaren 5 yıl boyunca belirgin kaldı
Aşı, hem kadınlarda hem erkeklerde benzer koruma sağladı
Araştırmacılar, bu sonuçların yalnızca bağışıklık sisteminin enfeksiyona karşı korunmasından değil, aynı zamanda nöroinflamasyonu azaltma etkisinden kaynaklanabileceğini vurguluyor.
Zona ve Demans Arasındaki Bağlantı Nedir?
Zona hastalığı, suçiçeği virüsünün (Varicella zoster) yıllar sonra tekrar aktif hale gelmesiyle ortaya çıkan ağrılı bir sinir iltihabıdır. Sinir sistemi üzerinde doğrudan etkili olması, beyin dokusuna kadar uzanan bazı komplikasyonları da beraberinde getirebilir.
Bilim insanları, zonanın beyin iltihabını tetikleyerek uzun vadede demansa neden olabilecek hasarlara yol açabileceğini düşünüyor. Bu nedenle zona hastalığını önlemek, dolaylı olarak sinir sisteminin yaşa bağlı dejenerasyonuna karşı da koruyucu rol oynayabiliyor.
Uzmanlar Ne Diyor?
Nöroloji ve geriatri uzmanları, zona aşısının yaşlı bireyler için yalnızca enfeksiyona karşı değil, genel nörolojik sağlığı korumak açısından da önem taşıdığını ifade ediyor.
Bir geriatri uzmanının değerlendirmesi şöyle:
“Zona enfeksiyonunun beyin üzerindeki uzun vadeli etkilerini ciddiye almamız gerekiyor. Eğer bir aşı bu riski azaltabiliyorsa, toplum sağlığı açısından büyük bir avantaj sağlanmış olur.”
Uzmanlar, 50 yaş üzeri bireylerin hekim önerisiyle zona aşısı yaptırmalarını ve bu konuda kamuoyu bilincinin artırılmasını tavsiye ediyor.
Kimler Zona Aşısı Yaptırmalı?
Sağlık otoriteleri ve birçok ülkenin aşı programı, zona aşısını şu gruplar için öneriyor:
50 yaş üzeri sağlıklı bireyler
Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler (doktor onayıyla)
Kronik hastalıkları olan bireyler (diyabet, KOAH, kalp yetmezliği vb.)
Zona geçirmiş ancak tekrar risk taşıyan bireyler
Demans riski ailesel olarak yüksek bireyler
Aşı, genellikle iki doz şeklinde uygulanıyor ve uzun süreli bağışıklık sağlıyor.
Demansa Karşı Korunmada Aşıların Yeri Giderek Artıyor
Son yıllarda yapılan birçok bilimsel çalışma, bağışıklık sisteminin güçlü tutulmasının nörolojik hastalıklara karşı da koruma sağlayabileceğini gösteriyor. Özellikle grip, zatürre ve zona gibi hastalıkların yaşlı bireylerde beyinsel hasarı tetikleyebileceği ve bu durumun demans riskini artırabileceği vurgulanıyor.
Bu doğrultuda uzmanların önerileri şöyle:
Yıllık grip aşısı
Zatürre (pnömokok) aşısı
COVID-19 aşısı ve hatırlatma dozları
Zona aşısı
Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz
Zihinsel aktiviteleri destekleyici yaşam tarzı
Bu önlemler, yaşlanmaya bağlı hafıza kaybını yavaşlatmak ve yaşam kalitesini artırmak adına önem taşıyor.
